Niespecyficzne zaburzenia odżywiania – czym są?

Mówiąc o zaburzeniach odżywiania (eating disorders) najczęściej na myśl przychodzą takie choroby, jak anoreksja czy bulimia. Są to jednak zaledwie dwa przykłady z całej, rozległej grupy zaburzeń o podłożu psychicznym. Czym są niespecyficzne zaburzenia odżywiania, jakie są ich rodzaje oraz metody leczenia?

Rodzaje zaburzeń odżywiania o charakterze niespecyficznym

Specjaliści wyróżniają różne rodzaje niespecyficznych zaburzeń odżywiania, które bywają rozpoznawane rzadziej, niż wspomniane anoreksja czy bulimia, jednak nadal stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Niespecyficzne zaburzenia odżywiania dotyczą najczęściej dzieci oraz dorosłych ludzi młodych, przed trzydziestym rokiem życia. W żadnym razie nie wyklucza to oczywiście możliwości wystąpienia schorzeń u osób starszych. Bez względu na wiek konieczne jest prawidłowe ich diagnozowanie oraz wprowadzenie stosownego leczenia.

Wśród niespecyficznych zaburzeń odżywiania należy wymienić:

• zespół kompulsywnego objadania się – do pewnego stopnia przypominający bulimię; chory zmaga się z epizodami nadmiernego, kompulsywnego przyjmowania dużych ilości jedzenia w stosunkowo krótkim czasie; napad jedzenia kompulsywnego nie jest przy tym związany z odczuwaniem głodu – w odróżnieniu od bulimii nie występują jednak zachowania kompensacyjne, takie jak prowokowanie wymiotów,
• zespół jedzenia nocnego – związany z przyjmowaniem dużych porcji pożywienia w godzinach wieczornych i nocnych, na przykład po wybudzeniu się ze snu; temu zaburzeniu towarzyszyć może bezsenność lub podobne zaburzenia snu, a potrzeba jedzenia wynikać może z braku apetytu w ciągu dnia i przyjmowania w tym czasie bardzo ograniczonej ilości pokarmu,
• anarchię żywieniową – którą można zdefiniować jako chaotyczne jedzenie – chory przyjmuje zwykle niewielkie porcje żywności, pomijając jakąkolwiek kolejność posiłków; spożywa przy tym produkty łatwo dostępne, często typu fast food, przetworzone i gotowe do natychmiastowego zjedzenia,
• ortoreksję – polegającą na dbaniu o spożywanie najlepszej jakości zdrowego jedzenia, co sprowadza się do wprowadzania ograniczeń żywieniowych, ale i społecznych – osoba zmagająca się z tym zaburzeniem ściśle przestrzega nie tylko zasad przyjmowania jedzenia, ale i planowania posiłków czy zakupów, które muszą być realizowane na przykład tylko w sklepach ekologicznych – przez to pacjenci unikają spotkań towarzyskich, które mogłyby zaburzyć ten sposób postępowania,
• bigoreksję – zaburzenie najczęściej dotykające mężczyzn i związane z nadmiernym dbaniem o budowę fizyczną, co prowadzi nie tylko do wykonywania intensywnych ćwiczeń fizycznych, ale i wprowadzania do diety ściśle określonych produktów spożywczych, które z zasady mają prowadzić do przyspieszenia procesu budowy tkanki mięśniowej; to zaburzenie, podobnie jak anoreksja psychiczna wiąże się z nieprawidłowym postrzeganiem własnego ciała.

Diagnoza zaburzeń odżywiania i ich leczenie

Nietypowe zaburzenia odżywiania, obok specyficznych, takich jak bulimia psychiczna (bulimia nervosa) czy anoreksja psychiczna, również powinny być diagnozowane i leczone – przede wszystkim ze względu na wyniszczający wpływ na ciało pacjenta. Zaburzenia niespecyficzne mogą wydawać się przy tym trudniejsze do rozpoznania, bo i ich objawy nie są typowe, jak chociażby w przypadku anoreksji.

Osoby, które zaczynają ujawniać zaburzenia odżywiania niespecyficzne powinny być diagnozowane przez specjalistów – w tym przez lekarza psychiatrę. Ponieważ zespół nocnego jedzenia czy schorzenia wiążące się z napadami objadania mogą być także związane z innymi schorzeniami o podłożu psychicznym (zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia snu), do leczenia należy włączyć często także farmakoterapię.

Diagnozowanie i leczenie zaburzeń odżywiania koncentrują się zarówno na sferze emocjonalnej, jak i fizycznej pacjenta. Osoby dotknięte zaburzeniami niespecyficznymi są zatem kierowane na psychoterapię (w tym na terapię indywidualną, jak i często na terapię rodzinną), ale i wprowadza się u nich leczenie somatyczne. W wyniku kontroli wagi ciała oraz badań laboratoryjnych lekarze mogą bowiem diagnozować niedobory witamin i innych składników odżywczych.