ADHD u dorosłych – objawy, przyczyny i leczenie ADHD

ADHD u dorosłych jest problemem wynikajacym z konstrukcji neurorozwojowej (neurotyp), ktore charakteryzuje się trudnościami z koncentracją, nadpobudliwością i impulsywnością. W artykule omówimy objawy, przyczyny oraz dostępne metody leczenia ADHD, które pomogą Ci lepiej zrozumieć to zaburzenie.

ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej

Według klasyfikacji medycznych ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z ang. attention deficit hyperactivity disorder) to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się trzema głównymi grupami objawów: nadpobudliwością, problemami z koncentracją uwagi oraz impulsywnością.

Najczęściej rozpoznaje się je we wczesnym dzieciństwie, ale zostać zdiagnozowane także u dorosłych.

---

Ciekawostka: ADHD występuje aż u 5% dorosłych zamieszkujących USA.

---

Jak wygląda ADHD u dorosłych?

ADHD u dorosłych może wyglądać nieco inaczej niż u dzieci, choć podstawowe objawy są podobne. Rozpoznanie ADHD w wieku dorosłym jest jednak trudniejsze, gdyż często symptomy pokrywają się z innymi zaburzeniami, które są przypisywane stresowi czy zaburzeniom osobowości.

Objawy ADHD u dorosłych

Objawy ADHD mogą przyjmować łagodne i nieco bardziej poważne formy. Ich intensywność zależy od predyspozycji genetycznych, ale też od czynników zewnętrznych, np. wymagań otoczenia czy bodźców stymulujących. 

Osoby z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej mogą borykać się takimi objawami jak:

1. Trudności z organizacją: Dorosłe osoby z ADHD mogą mieć problem z organizacją codziennych zadań, zarządzaniem czasem, planowaniem i realizacją projektów, co często prowadzi do uczucia przytłoczenia i niezrealizowania celów.
2. Problemy z koncentracją: Trudności w skupieniu uwagi na zadaniach, łatwe rozpraszanie się, częste przeskakiwanie z jednej czynności na drugą, mogą utrudniać ukończenie zadań w pracy czy podczas studiów.
3. Zapominalstwo: Osoby dorosłe z ADHD mogą mieć problem z pamiętaniem umówień, ważnych dat czy codziennych obowiązków.
4. Impulsywność: Może to obejmować impulsywne podejmowanie decyzji, problem z kontrolowaniem emocji, przerywanie innym, impulsywne zakupy.
5. Nadpobudliwość: Choć u dorosłych rzadziej manifestuje się jako nadmierna aktywność fizyczna, nadpobudliwość może przybierać formę wewnętrznego niepokoju, trudności z relaksacją.
6. Problemy emocjonalne: Dorosłe osoby z ADHD często doświadczają niskiej samooceny, frustracji związanej z niespełnianiem oczekiwań, problemów w relacjach oraz nastrojów, które mogą szybko się zmieniać.
7. Trudności w utrzymaniu relacji: ADHD może wpływać na relacje osobiste i zawodowe przez problemy z komunikacją, nieumiejętność słuchania innych, impulsywność w działaniu, co może prowadzić do konfliktów.
8. Prokrastynacja: Odkładanie zadań na później, często z powodu trudności z rozpoczęciem lub skończeniem zadania, jest typowe dla osób z ADHD.
9. Ryzykowne zachowania: Dorosłe osoby z ADHD mogą wykazywać skłonność do ryzykownych działań, takich jak nieostrożna jazda samochodem, nieplanowane wydatki czy inne zachowania mogące prowadzić do problemów.

Warto jednak podkreślić, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej może przybierać przeróżne formy. Nie ma dwóch osób z dokładnie takimi samymi objawami ADHD – jedna może szukać stymulacji, a inna jej unikać, co będzie prowadzić do wycofania i aspołeczności.

Jeśli podejrzewasz u siebie ten problem, skontaktuj się ze specjalistą. Lekarz psychiatra, który stwierdzi wyraźne symptomy ADHD, może wdrożyć leczenie, które poprawi Twoją jakość życia. Nieleczone ADHD może znacząco pogarszać Twoją pozycję zawodową, jakość relacji czy ogólnego komfortu, o czym przekonasz się poniżej.

Skutki ADHD u dorosłych

Powyższe objawy ADHD nie są obojętne dla poziomu życia osób dorosłych z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej. U większości z nich pojawia się podobny długotrwały wzorzec problemów w różnych obszarach życia.

Problemy w pracy:

• częste zmiany pracy
• niezadowolenie z pozycji zawodowej
• słaba wydajność pracy związana z deficytem uwagi

Problemy w życiu:

• wypadki samochodowe
• nadużywanie substancji psychoaktywnych
• problemy pieniężne

Problemy w związku:

• trudności w utrzymaniu relacji
• rozwody

Podtypy ADHD u dorosłych pacjentów

Specjaliści wyróżniają trzy podtypy ADHD u dorosłych i dzieci:

• ADHD z przewagą zaburzeń uwagi (ang. Predominantly Inattentive Presentation):
  • Osoby z tym podtypem mają przede wszystkim trudności z utrzymaniem uwagi, organizacją i wykonywaniem zadań, a także z zapamiętywaniem codziennych czynności.
  • Mają tendencję do łatwego rozpraszania się i mogą wydawać się nieobecne myślami podczas bezpośrednich interakcji.
  • Ten podtyp częściej był nazywany ADD (Zespół Deficytu Uwagi), szczególnie gdy dominujące są problemy z koncentracją bez nadmiernej aktywności fizycznej.
• ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności (ang. Predominantly Hyperactive-Impulsive Presentation):
  • Charakteryzuje się nadmierną aktywnością i impulsywnością. Osoby z tym podtypem mogą mieć trudności z siedzeniem w miejscu, mogą często przerywać innym, mówić w nieodpowiednich momentach i mieć trudności z oczekiwaniem na swoją kolej.
  • Nadpobudliwość może być mniej widoczna u dorosłych, ale impulsywność i problemy z samokontrolą często pozostają.
• ADHD typu mieszanego (ang. Combined Presentation):
  • Jest to najczęściej diagnozowany podtyp, w którym osoba wykazuje zarówno znaczące problemy z uwagą, jak i nadpobudliwość oraz impulsywność.
  • Aby zostać zaklasyfikowanym do tego podtypu, osoba musi spełniać kryteria zarówno dla nieuwagi, jak i nadpobudliwości/impulsywności.

Warto jednak zaznaczyć, że objawy ADHD mogą zmieniać się z czasem, a osoby z tym zaburzeniem mogą „przechodzić” między różnymi podtypami w zależności od wieku, środowiska i innych czynników. Diagnoza i terapia ADHA dostosowane do dominujących objawów i indywidualnych potrzeb jest kluczowa, dlatego takiego pacjenta należy monitorować w celu dostosowania leczenia ADHD do aktualnych potrzeb.

Przyczyny występowania ADHD u dorosłych

Przyczyny występowania ADHD (Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Deficytem Uwagi) u dorosłych są złożone i nie do końca zrozumiałe, ale badania wskazują na kombinację czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych. Naukowcy wciąż spierają się co do dokładnych przyczyn ADHD, jednak większość z nich wiąże chorobę z poniższymi czynnikami.

1. Czynniki genetyczne: Istnieje silne przekonanie, że ADHD ma podłoże genetyczne. Zaburzenie to często występuje w rodzinach, co sugeruje, że predyspozycje do ADHD mogą być dziedziczone. Badania nad bliźniętami wykazały również, że genetyka odgrywa znaczącą rolę w ryzyku rozwoju ADHD.
2. Nieprawidłowości w strukturze i funkcjonowaniu mózgu: Badania wykazały, że u osób z ADHD mogą występować różnice w wielkości i aktywności niektórych obszarów mózgu. Dotyczy to zwłaszcza obszarów odpowiedzialnych za kontrolę uwagi, impulsywność i aktywność motoryczną, takich jak czołowe płaty mózgu.
3. Zaburzenia pracy neuroprzekaźników: ADHD wiąże się z nieprawidłowościami w poziomach i działaniu neuroprzekaźników, takich jak dopamina i noradrenalina, które są kluczowe dla procesów uwagi, pobudzenia i hamowania. Leki stosowane w leczeniu ADHD często mają na celu korygowanie tych nieprawidłowości.
4. Czynniki środowiskowe: Pewne warunki środowiskowe i czynniki ryzyka mogą przyczyniać się do rozwoju lub nasilenia objawów ADHD. Należą do nich ekspozycja na toksyny środowiskowe (np. ołów) w okresie prenatalnym lub we wczesnym dzieciństwie, niska masa urodzeniowa, palenie papierosów i spożywanie alkoholu przez matkę w czasie ciąży.
5. Czynniki psychospołeczne: Chociaż nie są one bezpośrednią przyczyną ADHD, trudne warunki życiowe, stres, problemy w relacjach interpersonalnych i inne czynniki psychospołeczne mogą nasilać objawy ADHD u dorosłych.

Ważne jest, aby zrozumieć, że żaden z tych czynników sam w sobie nie jest jednoznacznym „powodem” ADHD, a raczej zaburzenie to wynika z interakcji wielu różnych czynników. Ponadto, ADHD u dorosłych często było obecne w dzieciństwie, ale mogło nie zostać zdiagnozowane lub objawy mogły ulec zmianie z wiekiem. Diagnoza ADHD u dorosłych wymaga dokładnej oceny historii życia osoby, objawów obecnych oraz ich wpływu na funkcjonowanie w różnych obszarach życia.

ADHD u dorosłych a rozwój social media

W ostatnich latach ilość rozpoznań zaburzeń neurorozwojowych znacząco wzrosła. Psychologowie i psychiatrzy dopatrują się wielu przyczyn, które mogą stać za tymi statystykami, jednak ciekawe spostrzeżenia dostarczają najnowsze badania neurobiologów, m.in. Andrew Hubermana.

W swoich wywiadach zwraca uwagę na to, że algorytmy social mediów są tworzone tak, by sprytnie manipulować dopaminą użytkowników. Jest to bardzo istotne w przypadku ADHD u dorosłych, gdyż ich system dopaminowy jest rozregulowany, co czyni ich bardziej podatnymi na uzależnienia.

Codzienne korzystanie z social mediów może pogarszać jakość leczenia ADHD u dorosłych i wpływać na postępowanie objawów zaburzenia.

Diagnoza ADHD u dorosłych

W internecie istnieje mnóstwo testów psychologicznych, które mają pomóc w diagnozie, jednak nie polecamy Ci żadnego z nich. Nawet komplementarna wiedza na temat objawów ADHD nie może być umniejszana do równań algorytmów.

Zdiagnozować ADHD może wyłącznie specjalista. Jeśli chcesz upewnić się, czy Twoje zaburzenia koncentracji uwagi lub nadpobudliwość są symptomami ADHD udaj się do lekarza psychiatry. Jego kompleksowa wiedza na temat rozpoznania ADHD i innych zaburzeń psychicznych zapewni rzetelny obraz Twojej sytuacji.

Współistniejące choroby psychiczne

Chociaż ADHD nie powoduje problemów psychologicznych ani rozwojowych, to często osoby ze zdiagnozowanym ADHD, cierpią na inne zaburzenia psychiczne, które utrudniają leczenie.

• Zaburzenia lękowe – zaburzenia lękowe często współistnieją z ADHD. Mogą one powodować uczucie smutku, przygnębienie i nerwowość.
• Zaburzenia nastroju – często diagnoza ADHD pokrywa się także z rozpoznaniem takich zaburzeń psychicznych jak: choroba afektywna dwubiegunowa czy depresja. Choć nie występują one bezpośrednio z powodu ADHD, to prowadzi do nich powtarzający się wzór niepowodzeń i frustracji spowodowany m.in. zaburzeniami koncentracji uwagi.
• Inne zaburzenia psychiczne, np. zaburzenia osobowości, uzależnienia od używania substancji psychoaktywnych czy zaburzenie eksplozywne przerywane.

Na czym polega leczenie dorosłych z ADHD?

Metody terapii ADHD u dorosłych są złożone i wielowymiarowe, obejmujące zarówno interwencje farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne.

Leczenie farmakologiczne

• Leki stymulujące: Są to najczęściej przepisywane leki w leczeniu ADHD, które zwiększają i regulują poziomy neurotransmiterów, takich jak dopamina i noradrenalina, w mózgu. Do stymulantów należą m.in. metylofenidat (np. Ritalin, Concerta) i amfetaminy (np. Adderall, Vyvanse).
• Leki niestymulujące: Dla osób, u których stymulanty są nieskuteczne lub powodują nieakceptowalne skutki uboczne, mogą być przepisywane leki nie-stymulujące, takie jak atomoksetyna (Strattera), guanfacyna (Intuniv) lub klonidyna (Kapvay).

Terapia psychologiczna

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Poznawczo-behawioralna terapia ADHD skupia się na zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowań poprzez rozwijanie strategii radzenia sobie, organizacji, planowania i umiejętności społecznych. Wiąże się także ze zidentyfikowaniem mocnych stron pacjenta, których wzmacnianie pomaga w codziennym życiu.
• Coaching ADHD: Pomaga w zarządzaniu codziennymi zadaniami, organizacji i osiąganiu celów osobistych oraz zawodowych.
• Terapia grupowa: Może oferować wsparcie i strategie radzenia sobie w grupie osób zmagających się z podobnymi wyzwaniami.

Modyfikacje stylu życia i strategie radzenia sobie:

• Regularna aktywność fizyczna: Pomaga w regulacji nastroju, poprawia koncentrację i zmniejsza impulsywność.
• Zdrowa dieta: Zrównoważona dieta bogata w omega-3 i zminimalizowana w prostych cukrach może wspierać funkcjonowanie mózgu.
• Dobre praktyki snu: Regularny, zdrowy sen jest kluczowy dla osób z ADHD, ponieważ niedobory snu mogą nasilać objawy.
• Techniki zarządzania stresem: Techniki relaksacyjne, medytacja, mindfulness (uważność) mogą pomóc w redukcji stresu i poprawie koncentracji.

ADHD u dorosłych – podsumowanie

Mamy nadzieję, że dokładne zapoznanie się z tym artykułem pomogło Ci zrozumieć, czym jest ADHD. Pamiętaj, że diagnozy ADHD powinien dokonywać wyłącznie lekarz psychiatra. Choć po przeczytaniu treści może Ci się wydawać, że źródłem Twoich problemów jest właśnie to zaburzenie, to brak specjalistycznej wiedzy może spowodować zignorowanie symptomów wskazujących na inne poważniejsze problemy (związane np. z zaburzeniami osobowości).Jeśli mieszkasz w Warszawie lub okolicach i szukasz miejsca, które pomoże Ci w profesjonalny sposób rozpoznać ADHD i wdrożyć odpowiednie leczenie, to zgłoś się do naszej placówki. Oferujemy specjalistyczny proces diagnostyczny i w razie potrzeby zaproponujemy Ci odpowiednie leczenie ADHD, które będzie obejmować nie tylko odpowiednie środki farmakologiczne lub niefarmakologiczne, ale również porady związane z nawykami, które pomogą Ci zminimalizować dokuczliwe objawy.

---

Artykuł powstał w ramach działalności Poradni ADHD u Dorosłych w Centrum Terapii Dialog. Poradnia specjalizuje się m.in w:. 

• diagnostyce ADHD u dorosłych, którym nie rozpoznano ADHD w dzieciństwie
• rozpoczynaniu leczenia ADHD u dorosłych, którzy wcześniej nie stosowali leków
• kontynuacji leczenia ADHD u dorosłych, które było rozpoznane w dzieciństwie
• diagnostyce i leczeniu zaburzeń koncentracji i uwagi nie spowodowanych ADHD
• diagnostyce i leczeniu impulsywności, drażliwości i wahań nastroju niezwiązanych z ADHD

Kierowniczką Poradni jest dr Wenesa Gajos, lekarz specjalista psychiatra, a w skład Zespołu Poradni wchodzą m. in.: prof. dr hab. n. med. Tomasz Sobów, dr Rami Abi Jerzy Akar, dr Sylwia Rogowska, dr Anna Majczak-Grybczuk i inni.